Innovatiekracht XXL, de ‘gamechanger’ uit het Noorden
De zorgsector in Nederland staat onder grote druk. Personeelstekorten knagen, zorgvragen worden steeds complexer en de roep om innovatie is luider dan ooit. De grote uitdaging is echter: slimme ideeën niet laten stranden, maar ze succesvol tot leven te brengen en ze breed te implementeren. Dit is precies waar Innovatiekracht XXL op inspeelt. Een gloednieuwe leergang in de Noordelijke regio, ontstaan door het bundelen van de krachten in Health Noord. Deze brede samenwerking tussen TZA Groningen, TZA Drenthe en Anders Werken in de Zorg Fryslân, NHL Stenden en de Hanze is essentieel om de innovatiekracht duurzaam te vergroten en de broodnodige opschaling te realiseren. Voor het gebruik van de MIRA-scan (innovatiereadiness) is ook samengewerkt met werkgeversorganisatie ZorgPlein Noord.
Jelly Yska, programmamanager van TZA Groningen, was samen met Christa Stut (TZA Drenthe) en Ingrid Breuker (AWIZ Fryslân) één van de aanjagers van de nieuwe leergang. “Binnen zorg- en welzijnsorganisaties is veel kennis en ervaring op het gebied van innoveren,” vertelt Jelly. “Die kennis is vaak versnipperd, verspreid over verschillende afdelingen of organisaties en in veel gevallen afhankelijk van één persoon binnen een organisatie. Daarnaast is er waardevolle kennis uit onderzoek door hogescholen en uit bestaande theorieën. Hoe mooi zou het zijn om al die kennis samen te brengen?” Die gedachte vormde de aanleiding voor de samenwerkingspartners binnen Health Noord om het idee van collegiale visitaties verder uit te werken. In gesprekken met innovatoren uit de zorg- en welzijnssector kreeg de leergang steeds meer vorm. De leergang is inhoudelijk uitgewerkt en doorontwikkeld door Erik Soepenberg (Hanze) en Job van ’t Veer (NHL Stenden).
Job van ’t Veer, lector Digitale Innovatie Zorg en Welzijn bij NHL Stenden, is nauw betrokken bij het initiatief en ziet de leergang als een direct antwoord op een groeiende behoefte. “De grote ambitie van Health Noord is de innovatiekracht, vooral op technologie in de zorg, een flinke boost geven,” vertelt hij enthousiast. Diverse onderzoeksprojecten brachten een herkenbaar knelpunt aan het licht. Voor ‘kartrekkers van innovatie binnen zorg- en welzijnsorganisaties’ – denk aan innovatieadviseurs, projectleiders en programmamanagers zorginnovatie en zorgtechnologie – blijkt het vasthouden van veranderkracht lastig. Omdat zorgmedewerkers niet altijd de urgentie zien en bestuurders onvoldoende de benodigde voorwaarden scheppen. Job stelt: “Deze kartrekkers staan voor de complexe taak op meerdere niveaus in de organisatie het innovatieklimaat te verbeteren. Daar móésten we iets voor bedenken. Innovatiekracht XXL is dat ‘iets’ en toont aan dat organisaties veel slagvaardiger zijn als ze grootschalige uitdagingen gezamenlijk aanpakken.”
Bij elkaar in de keuken kijken
Dit programma is verre van doorsnee. De filosofie is diepgeworteld in co-creatie en een mensgerichte ontwerpaanpak. “Veranderkunde op een co-creatieve manier inzetten is essentieel voor succesvol veranderen,” legt Job uit. De ontwikkeling begon al bij de basis: potentiële deelnemers werden vooraf gevraagd naar hun grootste veranderingsvraag. Deze input vormde de basis voor drie themadagen en, heel uniek, intensieve ‘visitaties’. Zo duiken deelnemers direct de praktijk in. De visitatie begint met een zelfevaluatie van de eigen innovatiekracht: hoe staat de organisatie ervoor? Twee mede-deelnemers komen als ‘vreemde ogen’ langs om kritische vragen te stellen, zoals: ‘Komt dit beleid echt tot uitvoering?’ Dit geeft deelnemers een uitgelezen kans om hun organisatie vooruit te helpen. Job van ‘t Veer licht toe: “Dat ‘bij elkaar in de keuken kijken’ bij andere Noordelijke organisaties en elkaars methodes kritisch door te lichten, is enorm leerzaam. Het versterkt het gemeenschappelijke innovatieklimaat én de onderlinge verbinding.”
Feest der herkenning
Agnes van der Wel, programmamanager innovatie VVT bij de Groningse zorginstelling Oosterlengte, is een pionier in de eerste ronde van deze leergang. Haar motivatie om deel te nemen? Innoveren kan een eenzame tocht zijn. Een goed netwerk en concrete handvatten zijn dan goud waard, vooral wanneer de uitdagingen in de hele regio zo herkenbaar zijn.
Agnes wil twee vliegen in één klap slaan. Ten eerste zoekt ze tools en strategieën om vernieuwing écht van de grond te krijgen. Hoe zorg je dat een slimme oplossing die op plek A werkt, ook succesvol wordt op plek B? Hier wordt schaalvergroting essentieel: kennis en succesvolle pilots delen, zodat het wiel niet overal opnieuw hoeft te worden uitgevonden. Ten tweede bouwt ze aan een ijzersterk netwerk van Noordelijke mede-innovatoren vanuit haar actieve rol binnen het netwerk TZA Groningen. “Mensen met wie je kunt sparren als de weerstand hoog is of de motivatie even wat minder. Een feest der herkenning,” zegt ze lachend.
Haar missie reikt verder: de zorg van de toekomst vormgeven door slimmer te werken, gezien de personeelstekorten en complexere zorgvragen. Denk aan slimme domotica die ervoor zorgt dat medewerkers meer tijd krijgen voor de écht belangrijke zaken. Het is een verschuiving van zorgen vóór naar zorgen dát. Cliënten in het verpleeghuis langer zelfredzaam houden, hun sociale netwerk betrekken en professionals laten focussen op hun kerntaken. Uiteindelijk draait het leven niet om perfect aangetrokken steunkousen (hoe belangrijk ook), maar om een leuke bingo of een gezellig familiebezoek – dingen die het leven kleur geven. Met de zelfevaluatie van Oosterlengte zet Agnes de stip op de horizon: “Wat pakken we aan? En hoe zorgen we ervoor dat we gaan doen wat bij ons past?”
Lerend netwerk voor de toekomst
De visitaties leiden tot unieke inzichten die uitgebreid besproken worden tijdens een terugkomdag. Job vraagt zich hardop af: “Zien de deelnemers patronen? Een gedeelde opgave?” De leergang, die begon als experiment, is nu al een groot succes. “Deze leergang zat vliegensvlug vol,” merkt Job op. Jelly geeft aan de leergang een fantastische basis vormt voor andere doelgroepen. “Een editie voor zorgprofessionals, die op operationeel niveau hun innovatiekracht willen versterken, is in ontwikkeling. Daarnaast wordt ook nagedacht over een versie voor bestuurders. Zo versterken we de innovatiekracht in organisaties op alle lagen.”
Samen met de netwerken TZA Groningen, TZA Drenthe en AWIZ Fryslân zorgen we voor een voortgang van de uitwisseling van kennis en ervaringen van deze groep binnen de bestaande netwerken. Dat deze mensen, die zo intensief met elkaar hebben opgetrokken, de conclusie trekken: “Met deze groep wil ik contact houden en blijven leren, omdat we in hetzelfde schuitje zitten.” Health Noord stimuleert en faciliteert dit door ze na de leergang actief te blijven betrekken middels een alumninetwerk binnen de bestaande netwerken.
Innovatiekracht XXL is veel meer dan een leergang; het is een katalysator voor verandering, een kweekvijver voor netwerken en een springplank voor de broodnodige transformatie in de zorg. Samen leren, doen en ontwikkelen, dát is waar het om draait.